Wednesday, 8 February 2017
TAWNG HRIATLOH
(Tawng Hriatloh chungchang hi zawhna a awm leh zauh zauh thin a, he groupa kan lo post tawhte leh comment tha deuhte la khawmin ka rawn compile a, group memberte'n chhiar theuh kan tum dawn nia.)
Tawng hriatloh hi AD 34 vel lai atang khan Kristiante zingah a awm chho ve zel a. Mitam takin an buaipui a, kal sual theihna hmanraw pakhat ni thei hialin a lang a, chuvangin Bible zirirna hi kan hriat apawimawh em em a ni.
Tawng thilpek hi Bibleah pawh Thlarau thilpek zingah a awm ve tlat a, kan dovin kan hnawl ngawt tur a ni lo. Tun laia dawng leh chang zela la inhriate hian Bible-in tawng thilpek a sawi ang dik tak kha an dawng em?
Hengte hre tur hian a bulte atangaTawng hriatloh lo awm tanna leh a rah chhuahte, Bible atang leh hmasang hun atangin kan chhui ang a, a sei deuh hlek dawn a, dawhthei taka chhiar kan tum dawn nia. Tawng hriatloh kan tih ang chi, a sawitu leh a changtu pawhin a awmzia a hriatloh hi Kristian lote zingah pawh hmasang atang tawh khan hmuhin a lo awm tawh bawk a ni.
RINGLO MITE ZINGA TAWNG HRIATLOH HMANNA:
1) BC 100 vel khan, Byblos khua atangin Amon sakhaw betu tlangval pakhat chu, a pathian hnena thil hlan a hlan laiin, a pathian chuan a rawn man ta a, engmah mumal nei lovin a au chhuak a. Hetih hun lai hian sakhuana lamah phurna nasa tak a awm a. Chuta tang chuan mumal nei lova tawngna hi alo awm ta a ni. (GA Barton, Archeology &the Bible, p.253)
2) Plato (BC 429-324) sawidan chuan, chhungkaw tawngtainaah duhthu vang leh tihluih vang pawh ni lovin, nikhaw hre lova auchhuahna a lo thleng a, an lo harh leh chuan mi tihdam theihnate an lo nei thin. An tawng awmzia an hre lova, hrilhfiahtu anmamawh thin a ni. (Dialogues of Plato)
3) Sibylline sakhuaa zawlnei nu, Dellos thliarkara mi chu Apollo pathian nen inpawlna an neih laiin tawng hriatlohvin a tawng. (Aneid Book by Virgil, BC 79-70)
4) Delphi khuaa Pythoness nu hnenah hian ramhuai a lo lut a, a kâ atangin phuan alo chhuak buah buah mai a, tawng hriatloh in arak ta chiam mai a, Puithiamte chuan a awmzia hriat tumin an lo chang ran a ni.(Chrysostom's church father)
5) Persia rama Muslimho zingah pawh tawng hriatloh hi a awm ve a, 'Alla, Alla' tia an sawi lai khan, khurhna in a rawn man a, tawnghriatlohin an tawng chiam thin (Estolee)
6) Greenland-a Eskimo zingah te, Tibet lehChina-ah te, an puithiamte chu an pathian biaa an lam laiin English, German leh French tawng tein an rak vak vak mai a, Shakespeara thute an chham tel nawk nawk mai a ni.(Arctic Adventure + V.Raymond Edmand,Wheaton College Principal)
Hengte hi ringlo mite zinga tawng hriatloh lo awmdan te chu a ni a. Hetianga setana hian ringlo mite zingah pawh alo thlentir thin avang hian, tun hunah pawh hian a derin ati leh thei tho tih chu chiang sa a ni a. Eden huan atang tawh khan atak leh a lem, thudik leh dawt hi a lo awm kawp chho thin reng a ni.
KOHHRAN PUIPATE NGAIHDAN:
Justin Martar (110-163 AD) chuan Tawng hriatloh hi Thlarau thilpek, Kohhrana la awm niin a sawi a, a sawi chiang teh chiam lo. Ireneous (126-207 AD), Tertuliana(166-220AD) leh Origena (185-254 AD) te pawn,Thlarau Thilpek, mi tlemte chauhvin an dawn niin an sawi.
Eusebiaus (126-180 AD) ve thung kha chuana thlawp lo hle mai a, ti hian a sawi-Montanus-a tun hnai lawka ringthar hoten phurna leh zauthauna nasa tak an changa, mumal nei lovin an tawng a, Kohhran tihdan thin ang takin thupuanna te an nei a, Thlarau diklo a mite tikhatin mumal neilo tawpin an râk thin a, hurna leh mipat-hmeichhiatna lama insum theilohnate an tichhuak thin- tiin.
NICENE HNU LEH MIDDLE AGES HUN LAIA AN NGAIHDAN:
Tobenia thliarkara MONK puithiam pawl hmuchhuaktu, Pachomius (292-348 AD) chu lungpui chungah kum 15 a ţhu a, tawnghriatloh thilpek a dawng a, thil mak tihtheihna neiin, Nile lui chu Awle chunga chuangin a duh hun hunah a kal kai thin niin Phillip Chaff chuan a sawi.
Chrysostom (345-407 AD) chuan, "1 Kor.12 hi hrilhfiah a har em em a, a chhan chu henga Thlarau thilpekte hi a awm tawh loh vang a ni," a ti hmiah mai a. Augustine(345-430 AD) chuan Johana thawn khatna a hrilhfiah a, Apostolte hun lai khan ringtute chungah alo thleng a, Thlarauvin tawngna apek angin an la zir ngai loh leh an la hriatngai loh tawngin an tawng, a ti a ni.
MIDDLE AGES: HUN LAI HAWL LEH HUN THIMLAI:
Zawlneinu an tih mai Hildegard (1098-1179) chu hrisel lo tak mai a ni a, inlarna a hmu thin a, thil mak tih theihna leh tawng danga tawng theihnate pawh a nei a ni. RomanCatholic puithiam Vincent Ferrer (1350-1419) hi tawng chi khat chauh thiam a ni a, a zin velnaah erawh chuan tawng chi hranghrangin a tawng thei niin Catholic Encyclopedia chuan a sawi a ni.
REFORMATION HUN LAI:
A.G. kohhran a mi Thoman Zimmerman chuan, " MARTIN LUTHERA hi 1483 ah a pianga, 1546 ah a thi a. Luthera hian tawng thilpek a dawng a, Hebrai, German, Latin lehGreek tawngte a thiam," tiin a sawi. Francis Xavier (1506-1552) pawh hian tawng thilpek a dawng a, thilmak te pawh a ti thin bawk a ni.
REFORMATION HNU:
Isabeu Vincent hi kum 10 mi lek a nih laiin tawng hriatloh in a tawng a, naupang dangten an zuia, midangte pawhin an dawng zel a, an la hriat ngai loh french tawng te in an tawng thin. JANSANISTA ho hi kum zabi17-na vel khan tawng hriatloh dawngin an insawi a, rilru fim nei lovin an phur ang angin an kal a, Pope pawhin a duh lo hle.
Kum zabi 17-na lai vel bawk hian QUAKERS pawlte hian tawng hriatloh thilpek dawng in an insawi a, an rilrua lang a piang hi Bible thu aiin an ngai pawimawh zawk bawk.
ARVINGITES pawlte hian Bible-a tawng hriatloh thilpek kha hlawm hnih-ah an then hrang a, Penticost ni a mi leh Korinth khua amite chan ang chi khan; anni ho hian Korinth khua a mite chan ang kha changin an insawi a ni. SHAKERS (1747) ho pawh hian tawng hriatloh an dawng a, mahse an thusawi awmzia hi an hre bik lo a ni.
TUN LAI HUN PENTICOSTALISM LO CHHUAHDAN:
Richard G Spurling hi Tennessee state, USA-a Baptist pastor a ni a, 1896 ah Tennesse-ah harh tharna inkhawmpui an nei a, hetah hian tawng hriatloh alo thleng ta a. Heta tang hian Church of God hi a din ta a ni.
Charles F Parham (1873-1929) hi penticostal mov't puipa ber a ni. 1898 ah Bethel Healing Home a din a, 1900 ah Bethel Bible College a din leh a. Zirlai naupangte Thlarau Baptisma chan dan a zirtir a. Thlarau Baptisma chang ngei tih hriatna chu tawng hriatloh hi a ni, ati.
WJ Seymour hi negro thu hriltu a ni a. April 9,1906 ah Los Angeles hmuna thu a sawi laiin mi 7 in Thlarau changin tawng hriatloh in thu an sawi a. A rawngbawl zel naah, mihrang hrang ten inlarna te an hmu a. Chuta tang chuan Ajusa street missionary te lo chhuakin, penticostal movement hi a lo lar tan a. Tunah chuan ram hrang hrang 73 ah an lo awm ta a, Assembly of God (AG) tih an ni.
Tawng hriatloh hmanna chu atirah chuan protestan ten an duh lo viau a, mahse April 30, 1960 atangin protestan-ah an rawn inzep lut a, pawl 50 zetin an pawmpui tawh a, 1967 atang khan Roman Catholic pawhin an pawm ve ta a ni.
Heng tawng hriatloh te hi hmasang atanga tun thlengin, ringlo mite leh Kristiante zingah alo awm tawh a. A awmlo tih rual ani lo va, a awm ngei a, an chang ngei bawk a. Amaherawh chu, Biblea tawng thilpek asawi-te nen hian a in-ang reng em? a dik reng em? tih erawh kan hriat a tul a, kan chhuichho zel dawn a ni.
BIBLE SAWIDAN:
NT a tawng hriatloh kan tih hi Greek tawngin GLOSSA a ni a, NT ah hian vawi 55 vel zet hman a ni. Heng zinga vawi 15 hi "LEI" (Tongue) sawi nana hman a ni ( Mk.7:35; Lk.16:24; Tirh.2:3; 1Joh.3:18 etc.) Vawi 7 chu "HNAM TAWNG" sawi nana hmana ni (Thup.5:9; 7:9; 10:11; 11:9; 13:7; 14:6;17:15)
"TAWNG" thilpek sawi nan bik liau liau vawi 25 zet hman a ni bawk (Mk.16:17; Tirh.2; 19;1Kor.1; 13; 14 ah te). Greek Dictionary ah chuan GLOSSA tih reng reng hi TAWNG tihna a ni ringawt mai. NT ah hian tawng sawi nana hman a ni a, chuvangin 'hriatloh leh mumal neiloa tawng' sawi nana hman pawlh theih a ni reng reng lo.
TAWNG THAR:
Mk.16:17 ah hian Lal Isuan,"Tawng thar tein an tawng ang" tiin a sawi a. Penticostal kohhranho hian hei hi chang chawiin, tunlaia an kohhrana tawng hriatloh, mumal neilo, a sawitu pawhin a awmzia a hriatloh, hrilh fiahtu awm chuang lo,Khuangte nena lampui vak vak chi angah hian an bel thin a, mahse a nih hmel chiah loh a ni.
Heta Tawng "Thar" a tih hi a awmzia kan hriat a tul a. Greek tawngin 'Thar' tihna 2 a awm a-
1) KAINAIS: Hei hi Quality lam sawina a ni a. Entir nan, second hand kawr kan lei a, kan tan chuan kan neih thar a nih avangin "Kawrthar ka nei" kan ti thin a. Thil awm tawh sa diam kan va neih thar kha a ni. Hei hiKAINAIS awmzia chu a ni.
2) NEOS: Saptawngin NEWS an ti a, hun chungchang sawina atana hman a ni. Entirnan, nitina chanchin lo awm thar, la awm ngailo, awm thar diai sawina bik a ni. Hei hi NEOS awmzia chu a ni.
Tichuan, Mk.16:17-a tawng 'thar' sawi nan hian NEOS hmang lovin, KAINAIS a hmang tlat. Chumi awmzia chu- Tawng awm tawh sa, mahse ala thiam loh leh ala hman ngai loh, hriat pawh ala hriat ngai loh ni si, Thlarauva tawng theihna thilpek a dawn avanga alo hman tak sawina a ni a, chu chu 'Tawng thar' (KAINAIS) chu a ni.
Heng- Isa.28:11 te, 1Kor.14:21 te a 'tawnghrang' a tih te, 'awze mite ka leh ram dang mite hmuiin', a tihte awmzia pawh hei bawk hi a ni a. Hnam dang daih, tawng hrang daih hmangin Thlarauvin a tawngtir ang a, chu chu ringlote tan Pathian hnathawh ngei a ni tih chhinchhiahna a ni dawn a ni.
Chuvangin,Mk.16:17-a Lal Isuan "tawng thar" a tih hi tun laia mihlim inti thenkhatte, awmzia leh mumal pawh nei lova an rak buai nuai nuai nen hi chuan a in an loh hmel hle a ni.
PENTICOST NI-A TAWNG THILPEK:
Tirh.2:1-4 ah hian, Lal Isuan alo sawi lawk tawh ang ngei khan, tawng thara thu hrilna a lo thleng ta ngei a ni tih kan hmu a, hei hi tawng thilpek chu a ni.
Tawng thil pek chu a awm ngei a, hnial rual ani lo, amaherawh chu Thlarau atanga tawng thil pek chu, mumal nei lo leh awmze nei lo,tawng pawng rak vak vak a ni lo tih chu a chiang hle a. Chutih a hnekin, ram hranga awm leh hnam hrang hrang 10 chuang zet ten, Thlarauvin a tawngtir ang a tawng dang zela thu an sawite chu an pian pui tawng angin an lo hre thei vek zawk a ni.Tawng pawng rak vak vak a ni lo va, Pathian thil tih ropuizia, kha laia hnam chi tinte hnenah khan Thlarauvin tawng dangin a sawitir zawk a (v-11), Thlarauvin a tawngtir ang zelin tawng dangin an tawng mai a ni(v-4).
Chuvangin, penticost ni-ah hian tawng danga tawng theihna thilpek an dawng a, chubakah, an tawng ngaithlatu lamte pawh khan, a awmzia hriatthiamna thilpek an dawng ve bawk niin alang. Chutiang bawk in Pathian Thute chu Pathian Thlarau vek lo chuan tuman an hre lo tih a ni si a (1Kor.2:11) Penticost ni-a Thlarau thilpekah hi chuan, a sawitu leh a ngaithlatu tur ten an hriat theih "tawng" ngei a tawngna a ni.
1Kor.12:10,28-na ah hian, Thlarau thilpekte zingah tawng chi hrang hranga thu sawitheihna hi a lang a. Tawng hriatloh (Glossa)hrilhfiah theihna thilpek a awm thu a rawn sawi leh a. Heta Mizo Bible-a 'Tawng hriatloh" (unknown tongue) ti a a dah hi ,Greek Bible leh English Bible-ah a awm lo. Living Bible-ah chuan, "Midang hnenah ala zir ngai loh tawnga tawng theihna a pe" tiin a sawi. Chuvangin helai thua tawng thil pek arawn sawi pawh hi a hmaa kan sawi tawh ang tho kha a ni.
KORIN KHUAA TAWNG HRIATLOH:
1Kor.14:4 Tawng hriat lohva thusawi chuan mahni chauh a insiam tha thin, thu hriltu erawh chuan kohhranho a siam tha zawk thin.
14:5 Tin, in zain tawng hriat lohtea thu in sawi ka duhsak che u a, nimahsela thu in hrilh ka duhsak lehzual che u a ni; kohhranhovin insiamthatna an hmuh theihna turin a hrilhfiah leh nghal loh chuan thu hriltu chu tawng hriat lohtea thusawitu ai chuan a ropui zawk reng reng a ni.
14:6 Tunah unaute u, tawng hriat lohtea thusawiin in hnenah lo kal ang ila, hriattirna lam emaw, hriatna lam emaw, thu hrilna lam emaw, zirtirna lam emaw, in hnena ka sawi si loh chuan, engnge ka tihsawtna che u awm ang?
14:7 Thil nung lo, ri theite pawh, phenglawng emaw, tingtang emaw hi mumal neia a rik loh chuan eng hla nge an tuma an kaih, engtin nge a hriat theih ang?
14:8 Tawtawrawt hi mumal nei lova a rik chuan tunge ral kap turin inbuatsaih ang?
14:9 Chutiang bawkin nangni pawhin lei hian tawng hriat awla in sawi loh chuan eng thu nge in sawi engtin nge a hriat ang? Boruaka tawng mai in ni ang asin.
14:10 Khawvelah hian tawng chi hrang tam tak a awm a ni ang e, nimahsela awmze nei lo reng reng a awm si lo.
14:11 A tawng awmzia erawh chu ka hriat si loh chuan kei hi a sawitu tan awze mi ka ni ang a; a sawitu pawh chu ka tan awze mi a ni bawk ang.
14:12 Chutichuan, nangni pawhin thlarau lam thilpekte chunga thahnem inngaih avang hian kohhranho siamthatna tura in ngah theih nan zawng rawh u.
14:13 Chuvangin, tawng hriat lohva thusawi chuan a hrilhfiah theih nan tawngtai rawh se.
14:19 nimahsela kohhranho inkhawmnaah chuan tawng hriat lohva thu singkhat sawi aiin mi dangte ka zirtir theih nan ka hriattheihnain thu panga chauh sawi ka duh zawk a ni.
14:27 Tupawhin tawng hriat lohva thu an sawi chuan pahnihin emaw, a tam berin pathumin emaw ni sela, inchhawk zelin ni bawk rawh se; tin, mi pakhatin hrilhfiah rawh se;
14:28 hrilhfiahtu an awm loh erawh chuan kohhranho inkhawmnaah chuan ngawi rengin awm sela, mahni leh Pathian hnenah sawi rawh se.
Eng pawh ni se, Korinth khua hi kha tih hun lai khan Ramhuai biakna leh Wichcraft lamah an sang em em tih hriat tur a ni a. He Korinth khuaa tawng hriatloh ang hi Kohhran hmasa dang zawng zawngte khan tumahin an chang ve miah lo tih hi chhinchhiah tlat tur a ni. Thlarau Thianghlim thil pek vek ni ta se, engvangin nge awmze hriat loh tawng, mi dangin an lo lehlin/ sawifiah chawp ngaia thusawi theihna chu Kohhran dangahte khan chang an awm ve miah loh tih hi ngaihtuah ngun a ngai a ni. Tirh.Paula hian an tawng hriatloh phuah chawp vel chu duh lovin, mawi hnai taka a khakna a ang zawk em em a ni.
TLIPNA:
Tawng hriatloh kan tih hi a awmzia tak tak dispensation atanga kan chhui dawn chuan babel-a tawng tihdanglam atanga hnam (nationalism) lo piang ta leh pentikos ni-a tawng inhriat pawh lehna (internationalism) leh lei (tongue) leh fire (cleansing of curse) te nen hian en mil zar zar tur a ni zawk e. Sawi zui tur ber chu kan ngaihdan, kan pawmdan, Bible atang leh secular history & present leh science atanga han examine kual vel tur a ni.
Nia, Pentikos leh a hnu a TAWNG chungchang kan indepth dawn chuan OT-a Tawng chung chang atanga kan chhui chhoh zar zar a ngai a, an in ban let nalh teh mai a nia, hei hi kan zuk hriat fiah hnu-ah chauh hian nationalism hi Pathian institution a lo ni miahlo tih kan zuk hrethiam dawn a ni.
Pentikos ni-a an lei phuarna hal ral sak a nih (symbol in) chiah khan one language mihring in kan lo hmang leh thei ta chiah a, chutah chuan nation indaidanna bang TAWNG hi pathian in a rawn thiat leh ta chiah bawk a ni. Chu chu Pathian in kum 2500 a lo ensan tawh Jentailte, Babel atanga arkhawthimdai tak meuh meuh a lo vak vai hnamte lam a rawn hawi leh ta tihna a ni. Aropuiin a lawmawm turu asin aw....
onoooo...bala..shaaaaa..barak...tih vel a tual chhung a lo inlak thlarau mi na lam a ni lul lo, one world, one language, one nation, one kingdom manifesto lam daih a ni zawk si a.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment